Fundusze europejskie są przyznawane w ramach siedmioletnich okresów lub perspektyw finansowych, a my jesteśmy właśnie na początku nowego okresu finansowego 2021-2027. Pula środków budżetowych Unii Europejskiej jest jak dotąd największa i wynosi 1 824,3 mld EUR, co stanowi ponad 25 mld EUR jest dostępne dla Republiki Chorwacji. Fundusze przydzielone Republice Chorwacji na okres finansowy 2021-2027 wynoszą ponad 14 mld EUR z wieloletnich ram finansowych i nieco ponad 11 mld EUR z NGEU (Next Generation EU).
Umowa o partnerstwie Komisji Europejskiej z Chorwacją na lata 2021-2027. obejmuje środki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (EFS+) i Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji.
Rozporządzenie w sprawie wspólnych przepisów (CPR) określa główne cele inwestycyjne Unii Europejskiej do 2027 r., a także podstawowe ramy opracowywania dokumentów programowych, wdrażania, oceny, zarządzania i kontroli.
CPR definiuje pięć celów politycznych, które odzwierciedlają główne priorytety Unii Europejskiej: Bardziej konkurencyjna i inteligentna Europa; Bardziej ekologiczna, odporna i niskoemisyjna Europa; Bardziej połączona Europa poprzez wzmocnienie mobilności; Europa sprzyjająca włączeniu społecznemu z bardziej widocznym komponentem społecznym; Europa bliżej obywateli.
1.1.1 EFRR
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) przyczynia się do zmniejszenia różnic między poziomami rozwoju różnych regionów i zmniejszenia zacofania regionów znajdujących się w najbardziej niekorzystnej sytuacji, wśród których szczególną uwagę zwraca się na regiony narażone na poważne i trwałe trudności naturalne lub demograficzne, takie jak najbardziej wysunięte na północ regiony o bardzo niskiej gęstości zaludnienia regionów wyspiarskich, przygranicznych i górskich.
Wsparcie z EFRRw z inwestycje w infrastrukturę, działania na rzecz badań stosowanych i innowacji, w tym badań przemysłowych, eksperymentalnych prac rozwojowych i studiów wykonalności, inwestycje w dostęp do usług, inwestycje produkcyjne w małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) oraz inwestycje mające na celu utrzymanie istniejących i tworzenie nowych miejsc pracy, sprzęt, oprogramowanie i wartości niematerialne, tworzenie sieci kontaktów, współpraca, wymiana doświadczeń i działania obejmujące klastry innowacji, między innymi między firmami, organizacjami badawczymi i władzami publicznymi, informacja, komunikacja i studia, i pomoc techniczną.
W latach 2021-2027. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) będzie nadal pomagał wzmacniać spójność gospodarczą i społeczną państw członkowskich UE oraz umożliwi inwestycje, dzięki którym wszystkie europejskie regiony będą mogły się rozwijać:
Uwzględniając dodatkowe 47,5 mld EUR z unijnego Funduszu Next Generation, UE przeznaczyła ponad 370 mld EUR na politykę spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej na lata 2021-2027. Dzięki wykorzystaniu Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Chorwacja ma dostępne współfinansowanie w wysokości od 50 do 75% całkowitej wartości projektu.
Alokacja finansowa dla Chorwacji (2021-2027) wynosi 5,54 mld EUR.
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego jest regulowany przez sektor Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1058 z dnia 24 czerwca 2021 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności.
1.1.2 EFS+
Europejski Fundusz Społeczny Plus (EFS+) jest głównym instrumentem Unii Europejskiej służącym do inwestowania w ludzi i systemy w zakresie polityki zatrudnienia, edukacji i włączenia społecznego, który wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną. Inwestycje z EFS+ przyczyniają się do wdrażania Europejskiego filaru praw socjalnych. EFS+ jest również jednym z fundamentów odbudowy społeczno-gospodarczej Unii Europejskiej po pandemii koronawirusa, podczas której spadło uczestnictwo w rynku pracy, a systemy edukacji i opieki zdrowotnej stanęły przed licznymi wyzwaniami, a nierówności wzrosły. EFS+ będzie jednym z kluczowych instrumentów, które pomogą państwom członkowskim rozwiązać te problemy. EFS+ jest głównym narzędziem finansowym UE służącym wzmocnieniu społecznego wymiaru Unii. Chorwacja wykorzystuje ten instrument do wdrażania wysokiej jakości polityk krajowych poprzez różne projekty mające na celu zwiększenie edukacji i zatrudnienia obywateli Chorwacji. Głównym celem EFS+ jest przyczynienie się do bardziej socjalnej Europy i urzeczywistnienie Europejskiego filaru praw socjalnych. EFS+ przyczynia się do konwergencji gospodarczej i społecznej w całej Europie. Finansowanie z EFS+ przyczyni się również do wdrożenia wytycznych dotyczących zatrudnienia określonych w Europejskim Semestrze Koordynacji Polityki oraz ogólnego celu inteligentnego i zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu po 2020 r. (cele zrównoważonego rozwoju ONZ), takich jak zapewnienie wysokiego poziomu zdrowia ludzkiego. Inicjatywa przyczyni się do poprawy możliwości zatrudnienia, podniesienia standardów życia, ułatwienia mobilności pracowników oraz zwiększenia spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej, zgodnie z Traktatem o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) i Kartą praw podstawowych UE. Poziom dofinansowania wynosi od 50 do 85% całkowitej wartości projektu.
Alokacja finansowa dla Chorwacji (2021-2027) wynosi 1,98 mld EUR.
Koncentracja tematyczna funduszu: edukacja, szkolenia i uczenie się przez całe życie; efektywność rynku pracy i równy dostęp do jakości zatrudnienie, włączenie społeczne, zdrowie i walka z ubóstwem.
Z funduszu mogą być finansowane następujące działania:
Europejski Fundusz Społeczny Plus jest regulowany przez sektor Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1057 z dnia 24 czerwca 2021 r. w sprawie ustanowienia Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (EFS+) i uchylenia rozporządzenia (UE) nr 1296/2013.
EFRR w Chorwacji służy przede wszystkim osiągnięciu celów dwóch programów: Programu na rzecz Konkurencyjności i Spójności 2021-2027 oraz Zintegrowanego Programu Terytorialnego 2021-2027.
Cel polityki 1: Bardziej konkurencyjna i inteligentna Europa poprzez promowanie innowacyjnej i inteligentnej transformacji gospodarczej oraz regionalnej łączności ICT;
Uzasadnienie wyboru celu polityki: Zgodnie z zaleceniami Rady w sprawie krajowego programu reform na lata 2019 i 2020, podejmowane są działania mające na celu skupienie się na rozwoju polityki inwestycyjnej w zakresie badań i innowacji, z uwzględnieniem różnic regionalnych, środków promujących nabywanie umiejętności, środków zwiększających dostęp do infrastruktury i usług cyfrowych oraz dalszych inwestycji w szerokopasmowy Internet. Polityki zostały wybrane z uwzględnieniem wytycznych dotyczących inwestycji z Raportu dla Chorwacji 2019, w którym jako priorytety zidentyfikowano między innymi: poprawę wyników w zakresie innowacji i liczby innowacyjnych firm w dziedzinie inteligentnej specjalizacji, a także inwestycje w umiejętności w wyżej wymienionej dziedzinie, działania, które przyczynią się do komercjalizacji wyników badań, promowanie interoperacyjnych e-usług i ich wykorzystania wśród obywateli, a także integrację technologii cyfrowej w małych i średnich przedsiębiorstwach, postęp w globalnych łańcuchach wartości, poprawę jakości instytucji wspierających przedsiębiorczość i otoczenia biznesowego. Działania związane z tym celem przyczynią się również do zmniejszenia różnicy w regionalnym PKB na mieszkańca w celu zmniejszenia różnic między najbardziej i najsłabiej rozwiniętymi regionami.
Cel polityki 2: Bardziej ekologiczna, odporna i niskoemisyjna Europa przechodząca na gospodarkę o zerowej emisji dwutlenku węgla netto poprzez promowanie czystej i sprawiedliwej transformacji energetycznej, zielonych i niebieskich inwestycji, gospodarki o obiegu zamkniętym, łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do niej, zapobiegania ryzyku i zarządzania nim oraz zrównoważonej mobilności miejskiej..
Uzasadnienie wyboru celu polityki: W kontekście zrównoważonego rozwoju, Europejski Zielony Plan wyznaczył ambitny cel przekształcenia gospodarki UE w kierunku zrównoważonej przyszłości oraz osiągnięcia neutralności klimatycznej i gospodarki o obiegu zamkniętym do 2050 roku. Aby przyczynić się do przejścia na gospodarkę o zerowej emisji dwutlenku węgla netto, w oparciu o Krajowy Plan na rzecz Energii i Klimatu, wybrane polityki miały na celu przejście na czystą i sprawiedliwą energię, w tym wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (OZE), dekarbonizację budynków i gospodarki, ustanowienie inteligentnych sieci energetycznych, rozwój zielonej i niebieskiej gospodarki, przystosowanie się do zmian klimatu i łagodzenie ich skutków, wzmocnienie zapobiegania ryzyku i klęskom żywiołowym oraz zarządzania nimi, zrównoważony rozwój zaopatrzenia w wodę i odwadniania, przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym, wzmocnienie różnorodności biologicznej, w tym poprzez rozwój zielonej infrastruktury miejskiej, oraz promowanie zrównoważonej mobilności miejskiej. Wszystkie te wybrane polityki przyczynią się do procesu zielonej transformacji.
Cel polityki 5: Przybliżenie Europy obywatelom poprzez zachęcanie do zrównoważonego i zintegrowanego rozwoju wszystkich rodzajów obszarów i inicjatyw lokalnych..
Uzasadnienie wyboru celu polityki: Polityki zostały wybrane z uwzględnieniem wytycznych dotyczących inwestycji z załącznika D do raportu dla Chorwacji w 2019 r., który, między innymi, określa jako priorytetowe potrzeby wzmocnienia roli wiodących ośrodków gospodarczych jako motorów wzrostu regionalnego oraz zrównoważonego i zintegrowanego rozwoju ich obszarów funkcjonalnych, a także potrzebę inwestycji w celu zmniejszenia nierówności między regionami i uwzględnienia specyfiki geograficznej (wyspy), zachęcania do działalności gospodarczej i łączenia ich z wiodącymi rozwiniętymi ośrodkami, z naciskiem na samowystarczalność energetyczną wysp.
Program ten jest powiązany z polityką osiągnięć cele 4: Bardziej integracyjna Europa z bardziej widocznym komponentem społecznym poprzez wdrożenie Europejskiego filaru praw socjalnych.
Uzasadnienie wyboru celu polityki: Chorwacja stoi w obliczu licznych wyzwań w zakresie zatrudnienia, kwestii społecznych i umiejętności, z których niektóre są nadal dotknięte konsekwencjami pandemii COVID-19. Wszystkie inwestycje będą zgodne z zasadami zapobiegania segregacji i dyskryminacji, z naciskiem na zachęcanie do dostępu do regularnych usług integracyjnych w zakresie edukacji, mieszkalnictwa, zatrudnienia, zdrowia i opieki społecznej. Wskaźnik zatrudnienia wzrósł z 57,2 w 2013 r. do 68,2% w 2021 r., podczas gdy cel kadrowy filaru UE dotyczącego praw socjalnych do 2030 r. wynosi 75%. Dostęp do rynku pracy jest szczególnie trudny dla kobiet, młodych ludzi i osób niepełnosprawnych. W 2018 r. na środki aktywnej polityki zatrudnienia (MAPZ) przeznaczono 0,72% PKB, czyli mniej niż w większości innych państw członkowskich. Aby poprawić wyniki na rynku pracy, konieczne jest wzmocnienie środków w zakresie szkoleń i przekwalifikowania. Wskaźnik uczestnictwa dzieci w edukacji przedszkolnej jest jednym z najniższych i wynosi 81,8% (UE 95,2). 69% dzieci romskich w wieku 3-6 lat nie uczęszcza do przedszkola. Ponad 60% uczniów uczestniczących w kształceniu i szkoleniu zawodowym nie zdobywa doświadczenia zawodowego w trakcie nauki, w związku z czym konieczne jest zapewnienie wsparcia dla kształcenia zawodowego pod względem adekwatności i jakości. Wskaźnik zagrożenia ubóstwem wynosi 20,5% (UE 21,5), co jest bardziej widoczne w niektórych grupach, a celem HR filaru praw socjalnych UE jest zmniejszenie wskaźnika zagrożenia ubóstwem lub wykluczeniem społecznym do 2030 r. o 298 000 osób. W Chorwacji ubóstwo ma silny wymiar terytorialny. Specyficzne potrzeby obszarów zagrożonych ubóstwem są związane z ich cechami geograficznymi, czynnikami społeczno-gospodarczymi i długotrwałą degradacją, która nie pozwala im wykorzystać ich potencjału. Proces deinstytucjonalizacji w ostatnich 10 latach nasilił się i odnotował postęp, jednak nadal ponad 20% dzieci pozbawionych odpowiedniej opieki rodzicielskiej, z problemami behawioralnymi, trudnościami rozwojowymi oraz ponad 80% osób z niepełnosprawnością umysłową korzysta z instytucjonalnej formy opieki. Miejsca noclegowe w domach dla osób starszych i niedołężnych obejmują jedynie 3,68% osób starszych powyżej 65 roku życia, podczas gdy zakres usług pomocy domowej jest niewystarczający. Opieka długoterminowa jest niewystarczająco rozwinięta i znacznie zinstytucjonalizowana (HR 2019. emisje 3,03%; UE 16,11%), 13% osób zależnych od opieki otrzymuje opiekę instytucjonalną, 14% oficjalną pomoc w domu. Brak i nierównomierność regionalna usług społecznych dotyka dzieci, młodzież, rodziny zagrożone ubóstwem i wykluczeniem społecznym, osoby niepełnosprawne, osoby starsze, osoby bezdomne, ofiary przemocy domowej, handlu ludźmi, osoby z problemami uzależnień.
Pandemia COVID-19 i dwa niszczycielskie trzęsienia ziemi w Chorwacji naznaczyły lata 2020 i 2021. Działania podjęte na szczeblu krajowym podczas kryzysu COVID-19 zostały z powodzeniem dostosowane do instrumentów UE w celu zachowania miejsc pracy i zdrowia obywateli, jednak zakłada się znaczący wpływ pandemii na niektóre wrażliwe grupy społeczne, zwłaszcza w kontekście dostępu do usług zdrowotnych, społecznych i edukacyjnych. Program Efektywne Zasoby Ludzkie 2021-2027 ma na celu między innymi przyczynienie się do wyjścia z kryzysu, aby Chorwacja mogła kontynuować trendy rozwojowe sprzed pandemii. W realizacji programu EFS 2014-2020. partnerstwo z partnerami społecznymi i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego (CSO) wykazało pełny potencjał do osiągnięcia wyznaczonych celów programu. Poprzez realizację działań partnerzy społeczni i organizacje społeczeństwa obywatelskiego mają możliwość rozwijania swoich zdolności do osiągania celów EFS+. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego są szczególnie aktywne w świadczeniu usług społecznych i wdrażaniu działań na rzecz włączenia społecznego grup w trudnej sytuacji, a partnerzy społeczni są kluczowymi interesariuszami na rynku pracy. Inwestycje z programu EFS+ przyczynią się do zrównoważonego rozwoju regionalnego. Biorąc pod uwagę znaczne różnice regionalne w potrzebach w obszarach zatrudnienia, włączenia społecznego, edukacji i zdrowia, inwestycje EFS+ będą miały charakter regionalny/lokalny podczas projektowania interwencji, biorąc pod uwagę specyficzne potrzeby lokalne i regionalne. Dotyczy to w szczególności usług społecznych i zdrowotnych, gdzie inwestycje będą realizowane w oparciu o mapowanie potrzeb na poziomie lokalnym (Zajeli, usługi środowiskowe, asystenci osobiści itp.).
Współfinansowane przez Unię Europejską. Wyrażone poglądy i opinie należą jednak wyłącznie do autora (autorów) i niekoniecznie odzwierciedlają stanowisko Unii Europejskiej. Ani Unia Europejska, ani organ przyznający pomoc nie ponoszą za nie odpowiedzialności.